Boris Ryzji – De zee / De see en in dokumintêre I

(23-09) Yn 2000 wie Boris Ryzji te hearren op Poetry International yn Rotterdam. Troch in tefolle oan drank holp er syn foardrachten nei de filistijnen. Lykwols makke syn poëzy grutte yndruk. Pekuniaal soe er fan Rotterdam net folle wizer wurde, krekt oarsom: by ien fan syn wylde dronkenskippen waard er bestellen, rekke alles kwyt, jild, kamera, paspoart en wat al net mear. It iennige dat er mei nei Ruslân weromnimme soe, wienen syn oantekeningen oer Rotterdam, letter byninoar brocht yn it ferhaal ‘Rotterdams dagboek’ en in nust gedichten, ûnder mear it wilens klassike fers foar syn soan: ‘Als ik straks terugkom uit Nederland,’ dêr’t ik hjir de earste strofe fan oanhelje:  ‘Als ik straks terugkom uit Nederland geef ik je Lego / en dan bouwen we samen een prachtig kasteel. / Je kunt mensen en jaren tot terugkeer bewegen, / en ook liefde – wat zeg ik, er is nog zo veel.’

In jier nei it Rotterdamske aventoer wie it oer en út mei ‘it feest’ fan de dichter. Yn de Sovjet-Uny wie de dream fan de lang bide frijheid dy’t de perestrojka bringe soe op gjin kanten nei ynlost. Mei de ekonomy wie it oars net as lijen. Yn de skroatwiken fan Sverdlovsk, de Russyske yndustrystêd dêr’t de dichter grutbrocht waard, sloech de kriminaliteit foar master op. De maffia regearde. Moard en deaslach makken drok ferkear op de tsjerkhôven fan Sverdlovsk, de stêd dêr’t de dichter grut waard. Ryzji ferlear tal fan syn maten, ‘sij, de earste striders fan de perestrojka’. De herberch fan de siele pûle him út fan leechte, skamte en skuld. In dûnkere en bittere werklikheid lei op ‘e loer.

Yn de maitiid fan 2001 die er himsels tekoart yn de flat fan syn âlden. Op tafel in lêste brief: ‘Ik haw jim allegearre leaf hân en dat is gjin bullshit! Jimme Boris.’

(meikoarten mear)
.

DE ZEE

…… In verre, droeve buitenwijken, die ‘s ochtends leeg en somber
zijn, waar de seringen er belachelijk en zielig bij staan op het plein,
daar staat een huis zestien etages, waarnaast een populier verrijst
die uitgeput en overbodig naar de verlaten hemel wijst; en bij die
populier een bankje, daar slaapt al sinds een uur of twee Dimitri
Rjabokon, de schrijver, hij ligt te dromen van de zee.
…… Hij heeft gedronken, is verdomme voor altijd weg van huis
gegaan, hij wilde naar de zee vertrekken, maar kwam bij het sta-
tion niet aan. Hij wilde naar de zee vertrekken, die ieder leed ver-
drijven kan. Hij heeft staan vloeken, zag dat bankje, ging liggen en
daar snurkt hij dan.
…… Toen is de zee naar hem gekomen, de zee met haar vertrouwd
gezicht, de blauwe zee is zelf gekomen, glimlachend in het och-
tendlicht. Dimitri heeft toen ook geglimlacht. En die beweging-
loze vent, vermagerd, kaal en zonder tanden, is ijlings naar de zee
gerend.
…… En rennend ziet hij een gestalte die in de gouden branding
staat. En dat ben ik, die ook voortdurend naar zee wil en maar
steeds niet gaat – ik slaap en schommel op een schommel tussen
wat struiken op een plein. In verre, droeve buitenwijken, die
’s ochtends leeg en somber zijn.
.

(*) Dimitri Rjabokon (geb. 1963) – dichter uit Jekaterinboerg

Boris Ryzji, Wolken boven E  (gedichten), ‘De zee’,
vertaald uit het Russisch door Anne Stoffel,
Hoogland & Van Klaveren, 2008 p. 37.

DE SEE

……De fiere bûtenwiken binn’ by’t moarntiid leech, drôf en tryst,
mei in seringebeam op it plein dy’t der bespotlike earm by stiet.
Der is in hûs sechstjin etaazjes, dêrnêst ferriist in popelbeam dy’t
suterich en oertallich nei de ferlitten himel wiist; en by dy popel-
beam, in bankje, dêr sliept, heal blasee, al in oere as twa,
Dimitri Rjabonkon , de skriuwer, hy leit te dreamen fan de see.
…… Hy hie dronken, is, ferdomme, foar altyd fan hûs gongen,
hy woe nei de see ôfstekke, mar op it stasjon is er nea oankomd.
Hy woe nei de see dy’t alle leed ferjeie kin. Hy flokte omraken,
seach dat bankje, joech him del en snoarke dêr, net te min.
…… Doe sette de see op him ta, de see mei syn wol fertroud útsjoch,
de blauwe see sette op him ta, laitsjend yn it moarntiidsljocht.
Dimitri lake op syn bar werom. En heal te ’n ein is dy sâltsek,
fermeagere, keal en sûnder tosken, is hastich nei de see ta flein.
…… En fleanend seach er in ferskining dy’t yn de gouden brâning stiet.
O, dat bin ik, dy’t ek altyd nei see wol en hieltyd mar net giet –
ik sliep, soeikjend op in skommel tusken it strewel op in plein
yn in fiere bûtenwyk, drôf en leech, by ’t moarntiid tewyl’t it reint.

Oer Boris Ryzji op dit webloch:

• Eeltsje Hettinga – Op it jiskelân fan it ûnthâld 
• Eeltsje Hettinga –  Jochem Hamstra, Kikkers hebben nog geen pootjes  .
• Eeltsje Hettinga – Ta oantinken fan W.B. Yeats, oer W.H. Auden

Testament

Voor V.S.

We spreken af dat jij, wanneer ik sterf,
een kruis laat zetten op mijn graf. Van buiten
mag het eruitzien zoals alle kruisen,
maar jij en ik, mijn vriend, wij zullen weten
dat dit mijn signatuur is. Net zoals
analfabeten doen op formulieren
wil ik een kruis op deze wereld zetten

Een kruisje, want ik kon grammaticaal
niet met het leven overweg. Ik heb
mijn lot gelezen, maar het niet begrepen
. Aan één soort klappen was ik maar gewend:
aan van die klappen die in plaats van tanden
de letters laten rollen uit je mond,
met geur van bloed.
.

maart 1993

.
Boris Ryzji, ‘Testament’, Afscheid in Rusland (gedichten), p. 7
.

Testamint

Foar V.S.

Wy prate ôf datsto, wannear’t ik stjer,
in krús sette litst op myn grêf. Foar it each
mei ’t derút sjen as alle krusen
mar do en ik, myn freon, wy sille witte
dat dit myn hantekening is. Lykas
in analfabeet op dokuminten docht,
wol ik in krús op dizze ierde sette.

In krúske, want ik koe grammatikaal
net mei it libben oerwei. Ik ha
myn lot ferstien, mar net begrepen.
Ik wie inkeld mar oan ien soart klappen wend:
fan it soarte klappen dat yn plak fan tosken
dy de letters út ’e bek rôlje lit,
mei rook fan bloed.

maart 1993

..
©EH

*

Je zult terugkeren naar je vaderland…
I.B.

Vaarwel dan, Olympiër, weg uit dit land –
Vandaag is je ster aan de hemel ontbrand.

Er fluisteren sterren in donker en ijs:
‘Daar is weer een makker terug van zijn reis.’

‘Hé sterren, mag ik…’ en mijn blik sla ik neer
‘wat zeggen?’ – maar wat dan, dat weet ik niet meer.

Ik weet het niet aan de Neva op die bank,
ik bijt als een kind op mijn lippen – en ik jank.

januari 1996

.
Iosif Brodski, die was overleden op 28 januari 1996

*

Weromkeare silsto nei dyn heitelân…
I.B. (1)

Farwol do, Olympiër, fan d’ ierde fuort –
Hjoed stiet dyn stjêr heech oan ’e loft.

Yn iis en tsjusternis lúst’ret stjerreljocht:
‘Der is wer in maat werom fan syn tocht.’

‘Hee stjerren, mei ik…’ en ik doch de eagen ta
‘wat sizze?’ – mar wat ek wer, dat heucht my net sa.

Oan de Neva op dy bank wit ik it net mear,
allyk in bern ferbyt ik my – en alles docht sear.

januari 1996
.

(1) Iosif Brodski, dy’t op 28 jannewaris 1996 ferstoar