George Bataille – De deade (De dode)

Marie bliuwt allinnich by de deade Edouard

Edouard foel dea del.
De leechte dy’t der yn har opwȃle, tilde har as in ingel fan ’e grûn op. Har bleate titten kamen  oerein: in swiermoedich rydboskjen fierde har in dreamtsjerke yn dêr’t de útputting, de stilte en it gefoel oer itjinge wat yn har eagen ûnferwrikber fêststie har de deastek joegen.
Yn ekstaze by de ferskrikkings fan it hûs, waard Marie de fertwiveling oermânsk.
Mar doe ynienen skuorde se de kop derby, sette har oer har eigen wanhope hinne.
De stjerrende Edouard hie har smeke en klaai har foar him út.
Se seach deawyt, har hier siet yn ’e tiis, har stevige boarsten kipen út har iepenskuorde jurk.
De ferskrikking hie har likefolle yn ’e macht as de moardner de dûnkere nacht.

Marie ferlit it hûs

De tiid hie sa nyskes de wetten út bedriuw naam dêr’t eangst ús foar bûgje lit.
Se roppe har de jurk út en swaaide de mantel oer ’e earm. Dûm en neaken hastige se nei bûten, de stjalpende rein yn. Har skuon klotsken troch de blabze en de rein makke har  trochwiet. Se moast heech nedich mar se hold it yn. Yn it leaflike strewel gie Marie oer ‘e grûn lizzen. Se pisse in hiel skoft, de urine streamde har by de skonken del. Wylst se op ‘e grûn lei, núndere se mei in skrokke stim:

It is neakenens
en grouwéligens

Dêrnei kaam se oerein, luts de reinjas wer oan en sette it fan Quilly op ‘en draven oant se by de herberch kaam.

Marie stiet foar de herberch te wachtsjen

Twivelmoedich bleau se foar de doar stean; se doarst it net te bestean en gean deryn.
Mei trilderich liif harke se nei it geskreau, it gesang fan ‘e fammen en sûplappen dat út ‘e herberch opklonk. Se fielde hoe’t se rydboske, mar tagelyk genoat se fan dat beevjen.
Se tocht: Ik gean deryn, dan sille se my neaken sjen.
Se wivele. Se line tsjin de muorre en die har mantel op. Se stuts de lange fingers yn har naad. Se harke, ferstive fan eangst, wylst se oan har fingers rûkte en de algerook fan har slachte opsnúfde. It reinde, in soel wyntsje soarge derfoar dat it wetter skean nei ûnder kaam. Yn in keldereftige tsjusternis hearde se in famkesstim: in mankelyk strjitsankje. Bûten yn ‘e nacht klonk in earnstige, troch de muorren timpere stim, hertteskuorrend. De stim stûke.
Klappen fan hannen en traapjen fan fuotten kamen der efteroan, dêrnei wie der jûchheigerop.
Marie nokkere yn it tsjuster. Opsternaat en sûnder triennen stie se mei ien fûst yn ‘e mûle te gûlen.

Marie stapt de jachtweide fan de herberch yn

Marie soe der elk momint yn stappe kinne, se trille, se koe elk momint deryn gean.
Se die de doar op, sette trije stappen de jachtweide yn. In fûle sigen sloech de doar efter har ticht.
De doar wie foar ivich efter har yn ’t slot fallen: it geweld fan dy klap kaam út it neare fan nacht syn tiden.
Boerefeinten, it kastleinske en famkes stoarren har oan.
Unferweechlik stie se by de yngong. Dridzich, mei drippend hier en in falske loaits.
Dêr stie se dan, foar ’t ljocht kaam út wynhoarrels fan ‘e nacht.
Har lea waard fan har mantel bedutsen, se makke de kraach los.

Marie drinkt mei de boerefeinten

Mei sêfte stim frege se:
‘Kin ik wat te drinken krije?’
It kastleinske andere efter de taap wei:
‘In kalva?’
Se sette in lyts glês op ‘e tooch.
Sa hoegde it net foar Marie.
‘Ik wol in flesse en grutte glêzen,’ sei se. Har noch altiten skrokke stim hearde wolberet.
Se foege ta:
‘Ik wol tegearre mei har drinke.’
Se rekkene ôf.
In ljochthierrige boerefeint, mei blabzige learzens oan, sei mijen:
‘Bist hjir kaam om plezier te meitsjen?’
‘Yndie,’ sei Marie.
Se besocht te glimkjen. De laits fernuvere har.
Se sette har neist de boerefeint del, preste har skonk tsjin sines oan, pakte syn hân en lei dy tusken har ljisken.
Doe’t de boerefeint de naad fielde, kroane er:
‘Godferdomme.’
De oaren, dy’t it bloed nei de holle sette, seine neat.
Ien fan ‘e famkes kaam oerein en tearde in flap fan har mantel om.
‘Sjoch har no ris,’ sei se, ‘se is poerneaken.’
Marie liet har gewurde en dronk har glês leech.
‘Se is gleon op molke,’ sei it kastleinske.
Marie krôke wat soer.

Marie hellet de lul fan ‘e sûplap foar it ljocht

Drôvich sei Marie:
‘Dat is dat!’
Har wiet, swart hier plakte har yn slanters oan it antlit. Se skodholle it moaie kopke, gyng oerein en luts de mantel út.
De lege mantel foel oer ‘e flier.
Ien of oare oksepripper dy’t oant dan ta achter yn ‘e jachtweide te sûpen west hie, kaam rimpen nei foaren. Hy âle:
‘Hjir hinne mei dy neakene wiven.’
Spytgnyskjend kaam it kastleinske him temjitte:
‘Ik pak dy by de sturt…’
Se pakte him by de noas en draaide dy om.
‘Nee, hjir moast him gripe,’ sei Marie, ‘dat is better.’
Se stapte op ‘e sûplap ôf en knope him de broek los: út ’e broek helle se in lul foar it ljocht dy’t mar amper oerein komme woe.
It ding soarge foar grutte hilariteit.
Poerlilk en read as in dwylsinnige sloech Marie noch in glês achteroer.
Se slobbere it leech – it hearde as in rocheljen fan ‘e dea – en it glês foel har út ‘e hannen. De naad tusken har billen ferljochte de jachtweide.

Marie dûnset mei Pierrot

Ien fan ‘e feinten hold him fol hate fansiden.
Dizze lange, tige kreaze feint hie hege, sa goed as nije rubberlearzens oan.
Marie gyng mei de flesse yn ‘e hân nei him ta. Se wie lang en hie in read oanrûn gesicht, har hoazzen flodderen om ‘e wiffe skonken. De feint pakte har de flesse ôf en naam begearich in pear swolgen.
Mei útset lûd, dy’t gjin tsjinspraak dulde, âle er:
‘No hat it genôch west!’
En mei in klap sette er de lege flesse op ‘e tafel werom.
Marie frege:
‘Wolst noch ién?’
Hy antwurde mei in glim; hy behannele har as yn in oerweldiging.
Hy sette de pianola wer oan. Mei de earmen bûgd en trintene dûnspaskes meitsjend, kaam er werom.
Mei ien hân pakte er Marie beet: se dûnsen in obsene folksdûns.
De holle achteroer joech Marie har dêr fol wearzge alhiel oan oer.

Marie falt smoardronken oer ‘e weareld

Ynienen spatte it kastleinske oerein en âle:
‘Pierrot.’
Marie foel: se ûntkaam oan ‘e earmen fan de kreaze feint, dy’t stroffele.
It ranke lichem, dat fuortgliden wie, foel mei it lûd fan in dea bist oer ‘e flier.
‘De slet!’, sei Pierrot.
Mei in mansjet fage er him om ’e mûle.
It kastleinske kaam oanfleanen. Se knibbele en tilde him de holle op: der sipere him in slanter flibe út ‘e mûle, gjin minsgelikens gesicht.
In famke brocht in wiete handoek.
Marie kaam wer by sûp en stút. Hiel sêft moanne se:
‘Drank.’
‘Jit har ris in glês yn,’ sei it kastleinske tsjin ien fan de famkes.
Se lange har in glês oer. Marie dronk en sei:
‘Mear.’
It famke jitte it glês fol en Marie jitte it deryn as siet de tiid har op ‘e hakken.
Wylst se yn ‘e earmen fan it famke en it kastleinske lei, kaam har de holle oerein:
‘Noch mear,’ sei se.

Marie wol wat sizze

De feinten, de famkes en it kastleinske stiene om Marie hinne en wachten ôf wat se sizze soe.
Marie koe inkeld mar dizze wurden útbringe:
‘…By it lemieren fan ‘e dei…’, sei se.
En har holle foel wer nei achteren.
It kastleinske frege:
‘Wat sei se no?’
Nimmen dy’t har antwurd jaan koe.

Marie wurdt troch Pierrot beft

It kastleinske sei tsjin de kreaze Pierrot:
‘Bef har mar.’
‘Sille wy har op in stoel sette?’, sei in famke.
Se setten alle skouders der ûnder en tilden it lichem op. Se planten it mei de kont op ‘e stoel.
Pierrot knibbele en lei de skonken oer ‘e skouder.
Mei de glim fan in feroverer stuts de kreaze jonge de tonge tusken har hier. Sa’t Marie dêr siet, siik, ferljochte, like se lokkich, se glimke sûnder de eagen op te dwaan. In ûndraachlik genot fierde har in geweldige grutte himel yn dêr’t dûnkere wolken in ierdske waarmens ôfjoegen.

Marie pattet it kastleinske op ‘e mûle

Se fielde har ferromme, yslik; it libben streamde út har wei. Mei de fan ljocht oerspielde koele ûnmjitlikens foar har, wie se net langer by Edouard wei.
Bleate kont en bleate búk: de rook fan ‘e kont en de mei slym oerdutsen bûk wie de rook fan ‘e dea sels.
Dronken fan ‘e alkohol en it fertriet, mar sûnder te gûlen, azeme hja in rook fan dea yn: se helle de mûle fan it kastleinske nei har ta en foar it troch rotterij oantaaste gebyt iepene se de ôfgrûn fan har lippen.

Marie drinkt út ‘e flesse

Marie treau it kastleinske wer by har wei en doe’t se har de eagen iepen die, seach se har antlit, mei eagen dy’t útpûlen fan genot. It gesicht fan it manwiif glânzge fan ferdwaasd genot. Ek hja wie dronken, op in wize dy’t har troch ieren en sinen gie en út ‘e eagen rôlen from har triennen.
Wylst se dy triennen opnaam en lykwols neat seach, sonk Marie fuort yn de waansin fan it libbenleaze.
Se sei:
‘Ik haw toarst.’
Pierrot befte har krekt salang oant er nei siken gappe. It reewillige kastleinske joech har de flesse.
Dizze dronk Marie mei in grutte swolgen leech.

Marie komt klear

In triuwen, in ôfgryslik geraas, gerinkel fan brutsen flessen, de sprate skonken fan Marie trapen om har hinne as dy fan in froask. De tsierende jonges treaune inoar baltend oan ‘e kant. It kastleinske hold Marie by de earm, sette har op it bankje del.
Doe’t se ien kear siet, stoarre se wezenleas foar har út.
Bûten boldere de wyn. Lûken rattelen yn ‘e tsjusternis.
‘Harkje ris,’ sei it kastleinske.
Se hearden hoe’t de wyn troch de beammen kriet, in lang lûd as de rop fan in dwylsinnige.
Op dat stuit gyng de doar iepen, de stoarmfleach rikke ta de jachtweide yn.
Marie wie oerein flein en raasde:
‘EDOUARD.’

Marie moetet de dwerch

Ut dit nachtlik needwaar kaam in man foar ’t ljocht dy’t muoisum in paraplots tichtdwaan woe: syn lyts rottestal riisde yn ‘e doariepening op.
‘Hurd, mynhear de Graaf, kom deryn,’ sei it kastleinske. Se wraggele.
Sûnder wat te sizzen kaam de dwerch tichterby.
‘Jo binne trochwiet,’ sei it kastleinske.
It slagge har de doar te skoatteljen.
It mantsje eage opmerklik earnstich, wie breed en bochele, en syn holle siet op hichte fan syn skouders.
Hy groete Marie en draaide him dêrnei nei de feinten om.
‘Goeie, Pierrot,’ sei er, wylst er mei him fûstke, ‘help my ris út ‘e jas, asjeblyft.’
Pierrot holp de graaf de jas út te dwaan. De graaf kniep him yn ‘e skonk.
Glimkjend hong Pierrot it stik klean op. De graaf begûn freonlik te fûstkjen.
‘Kin it om jo lije?’ frege er mei in bûging.
Hy gyng by Marie oan ‘e tafel sitten, tsjinoer har.
‘Bring ris wat flessen,’ sei de graaf.
‘Ik haw al safolle dronken,’ sei it famke, ‘dat ik der fan pisje moat, sa op ‘e stoel.
‘Drink oantst der fan sk….moast.’
Ynienen hold er op en wreau him yn ‘e hannen.
Hy liet in duvelske natuerlikens sjen.

Marie sjocht de geast fan Edouard

Marie bleau ûnferweechlik sitten, se seach nei de graaf en de holle dûzele har.
‘Jit yn’, sei se.
De graaf jitte de glêzen fol.
Se sei ek noch, amper te ferstean:
‘By it lemieren fan ‘e dei gean ik dea….’
Mei stielblauwe eagen naam de graaf har op.
De blûne wynbrauwen stieken nei foaren en ûnderstreken de ronfels yn in fierste te brede foarholle.
Marie die it glês omheech en sei:
‘Drink.’
Lyksa die graaf it glês heech en dronk: beide dronken har glês yn ien swolch leech.
It kastleinske sette har njonken de ûngelokkige del.
‘Ik bin bang’, sei Marie tsjin har.
Se seach der ferromme mar tagelyk ek tramtearre út.
It like as moast se krôkje, mei in brutsen stim lústere se it âldminske yn ’t ear:
‘Dat is de geast fan Edouard!’
‘Hokker Edouard?’ frege it kastleinske sêft.
‘Hy is dea,’ sei Marie mei deselde brutsene stim.
Se pakte de hân fan de oar en biet deryn.
‘Hoer,’ skreau de bitene frou.
Mar wilens se har hân frij besocht te krijen, streake se Marie, patte har it skouder en sei tsjin de graaf:
‘Se is dochs wol leaf.’

Marie klatteret op it bankje

Op syn bar frege de graaf:
‘Wa is Eduouard?’
‘Witsto dan net mear wa oftst bist?’ sei Marie.
It praten foel har dreech.
‘Jou him wat te drinken,’ hjitte se it kastleinske.
Se seach der ôfmêde út.
De graaf dronk twa glêzen mar joech ta:
‘Alkohol hat in bytsje útwurking op my.’
It brede mantsje mei syn te grutte holle naam Marie op mei in ûnbestimde, doffe blik, liker as besocht er har yn ‘e pine te setten. Op dy wize naam er alles op, mei syn holle stiif tusken de skouders. Hy rôp:
‘Pierrot.’
De feint kaam nei him ta.
‘Fan dit jonge bern,’ sei de dwerch, ‘krij ik in stiven-ien.’
‘Wolst hjir efkes sitten gean.’
Doe’t de feint him njonken him set hie, foege de graaf der fleurich oan ta.
‘Wês no ris aardich Pierrot, lûk my ôf, dat bern doar ik der net om te freegjen.’
Hy glimke.
‘Do bist mûnsters bewend, sij net.’
Op dat stuit klattere Marie op it bankje.

Marie pisset oer de graaf hinne

Marie sei tsjin de graaf:
‘Ik bin bang fan dy. Do sitst dêr as in peal tsjinoer my…’
Hy joech gjin sjoege. Pierrot pakte de lul: hy bleau ûnferweechlik sitten.
‘Gean fuort,’ sei Marie, ‘of ik pisje oer dy hinne…’
Se klom op ‘e tafel en gyng yn ‘e hoksen sitten.
‘Dat soe ik ivige moai fine’, andere de graaf.
Syn nekke joech him gjin inkelde bewegingsfrijheid. Wannear’t er prate, ferwege er inkeld it kin. Marie pisse.
Pierrot luts de graaf ôf, yn waans antlit ûnderwilens in striel urine útinoar spatte: de graaf waard read en de urine makke him trochwiet. Pierrot luts like hurd as er befte: de pik spuite syn geil oer ‘e tafel en de dwerch rydboske fan kop ta tean (lykas in knarsebonkje dat troch in hûn fermeald wurdt.)

Marie jit urine oer harsels

Marie pisse noch altiten.
Boppe op ‘e tafel, midden tusken de lege flessen en glêzen, geat se mei har hannen urine oer harsels.
Se besproeide har skonken, har kont, har boarsten en har antlit.
‘Sjoch,’ sei se, ‘ik bin moai.’
Hûkearzjend, mei har kut op hichte fan ‘e holle fan it mûnster, iepene se op walchlike wize har spleet.

Marie falt boppe op ‘e graaf

Marie begûn bitter te glimkjen.
In byld fan in boaze ferskrikking.
Ien fan har skonken glide fuort, de kut rekke de holle fan ‘e graaf, dy’t it lykwicht ferlear en foel.
Beide tûmelen mei in soad leven om en foelen tegearre oer ‘e flier.

Marie wurdt troch Pierrot tsjin de grûn prest

Op ‘e flier waard it in wyld krijen.
Lilk skuorde Marie har los en biet de dwerch yn syn lul, dat er it útraasde.
Pierrot preste Marie tsjin ‘e grûn en tearde har earmens yn in krús. De oaren holden har skonken fêst.
Marie balte:
‘Lit my gean.’
Dêrnei ferstomme se.
Se hime as in útbrûkt dier, de eagen ta.
Mar doe die se har eagen wer op.
Pierrot, read, yn ’t swit jage, hold syn gesicht fuort boppe dat fan har.
‘Neuk my,’ sei se.

Pierrot neukt Marie

‘Neuk har Pierrot,’ sei it kastleinske.
Yn in kring setten se har om it slachtoffer hinne.
By alle tarieding aksele Marie mei argewaasje tsjin. De oaren presten har plat tsjin de grûn en spraten har skonken.
Se sykhelle hurd, mei in soad leven. Har holle hong skean oer ‘e side.
By alle tragens die it skouspul tinken oan it hals útsnijen fan in baarch of oan it te hôf bringen fan in god.
Pierrot hie de broek útdien, de graaf easke dat er him alhiel bleatjaan soe.
De efebe stoarte him as in bolle op har: de graaf stie him by meidat er de pik wat makliker nei ynbringe koe. It slachtoffer skodde en wraksele: in bûtengewoan heftich liif-oan-liifgefjocht.
De oaren seagen ta, mei in stjitterich sykheljen, oerweldige troch de dwylsinnigens. Hannen en tosken diene by alle mâlrazen harren ferskuorrend wurk. By einsluten sette de feint, dy’t achter de pûst wie, de hakken yn ‘e grûn, âle en liet de slimen rinne. Marie reägearre derop mei in deadskramp………………………………………………………….
…………………………………………………………………………

Marie harket nei de boskfûgels

…………………………………………………………………….
……………………………………………………………………..
…………………Marie kaam wer ta harsels. Yn it tichte blêdte fan in bosk hearde se fûgels sjongen.
In ûneinich heech, tin sjongen gong fluitsjend fan beam ta beam. Wylst se langút yn it wiete gers lei, seach se dat de himel skjin wie. Op dat stuit gong de dage oer ‘e loft.
Se krige it kâld, beheltere fan in yslik lok mei de leechte dy’t se foar har lizzen seach. Lykwols hie se mar al te graach hawwe wollen dat har hoeden de holle optild waard. En al foel dy fan alle ôfmêding wer oer ‘e grûn, se fielde har trou oan it ljocht, oan it blêdte, oan de fûgels dy’t yn ‘e bosk omhúsmannen. Efkes kaam it har yn it sin hoe skrutel se as bern west hie. Doe seach se de brede en foarse holle fan de graaf dy’t oer har hinne bûge.

Marie koarret

Yn syn eagen lies Marie de wissichheid fan ‘e dea: dit antlit liet inkeld in ûntnochterjende leechte sjen, inkeld in idele, perfoarst net te sêdzjen hope. Ynienen wâle der hate yn har op: foar de dea oer begûn se te rydboskjen.
Se fielde inkeld noch lilkens: mei har tosken op inoar riisde se har boppe it knibbele mûnster út.
Doe’t se ien kear op fuotten wie, stie wippelich op ’e skonken.
Se skrille tebek, seach de graaf oan en joech oer.
‘Dat krijst der no fan,’ sei se.
‘Rommer om it hert?’ frege de graaf.
‘Nee,’ sei se.
In skoft lang seach se nei de plasse mei koarre dy’t foar har lei.
Har teroppe mantel bediek har mar foar in part.
‘Wêr sille wy hinne,’ sei se.
‘Nei jo hûs.’

Marie ferget de dwerch

Nei myn hûs?’ kroane Marie. En it waard har dwyl.
‘Bisto faaks de duvel, datst nei myn hûs wolst?’, frege se.
‘Se hawwe wolris tsjin my sein dat ik de duvel wie,’ antwurde de dwerch hoflik.
‘De duvel,’ sei Marie. ‘Ik skyt foar de duvel!’
‘Sa nyskes hawwe jo koarre.’
‘No sil ik skite.’
Se hûkearze en skiet op har koarre.
De graaf siet noch altiten op ‘e knibbels.
Marie gyng mei de rêch tsjin in ikebeam stean. Se baaide yn it swit, se wie deabenaud.
Se sei: ‘Sjoch, dit, it is noch mar neat. Mar sa daalks, by my thús, silst skodzje…’
Wyld smiet se de holle yn ‘e nekke. Se pakte him by it ear en luts deroan.
‘Giest mei,’ sei se.
‘Graach,’ sei de graaf.
Mei in stim dy’t amper te ferstean wie, foege er ta:
‘Se is gjin hier better as ik.’

Marie slút in pakt mei de dwerch

Marie, dy’t dit lykwols hearde, naam de graaf inkeld mar op.
Hy kaam oerein:
‘Noch nea,’ pûlemûlke er, ‘hat ien sa’n toan tsjin my brûkt.’
‘Kinst ek fuortgean,’ sei se, ‘Mar ast meigiest….’
De graaf kaam bits fanwegen.
‘Ik gean mei jo mei…Jo sille jo oan my jaan.’
Se bleau feninich.
‘It wurdt tiid,’ sei se. ‘Kom!’

Marie en de graaf gean it hûs yn

Se rûnen hurd.
Doe’t se oankaam, rûn de dage oer ‘e loft. Marie treau it stek iepen. Se namen in leane mei âlde beammen.
De sinne fergulde de kroanen.
By al har lilkens besefte Marie de harmonije tusken har en de sinne. Se late de graaf nei har sliepkeamer.
‘Klaai dy út,’ sei se, ‘ik wachtsje op dy yn de oare keamer.’
De dwerch klaaide him yn alle rêst út.
De sinne, dy’t troch it blêdte skynde, smiet plakken op ‘e muorre en de ljochtplakken dûnsen.

Marie stjert

De graaf krige in stiven-ien.
Syn lul wie lang en readich.
Syn neaken lichem en syn lul hiene yn harren wanstaltigens wat fan ‘e duvel.
Syn gesicht, dat tusken de skerpe skouders fersonken lei, hie in efterbakse útdrukking.
Hy seach út nei Marie en koe inkeld noch mar oan syn sterke langst tinke.
Hy smiet de doar iepen en seach har.
Treasteleas bleat.
Neaken foar it bêd stie se op him te wachtsjen, útdaagjend en lilk. Se koe net mear fan alle dronkenskip en útputting.
‘Wat hawwe jo,’ sei Marie.
De deade folle de keamer.
Feraltereare stammere de graaf:
‘Ik wist net…’
Hy moast hâld sykje oan in meubelstik; syn lul wie wer slop.
Der kaam in aaklich gnizen oer Marie har gesicht.
‘UNMOOGLIK!’, raasde hja.
Se hie in fleske yn ‘e hân.

De deaden
…………………………………………………………………….
……………………………………………………………………. De graaf seach twa lykweinen dy’t stapfoets achter inoar nei it hôf rieden… De weinen ferwegen har iensum oer de flakte.
Mei de tosken makke er in sifeljend lûd:
‘Se hat my te fiter hân…’
Hy liet him nei ûnder glydzje. De doffe plûns brocht it wetter fan it kanaal in momint yn ûnstjoer.

Oers. Eeltsje Hettinga