Waarman Gerrit Hiemstra oer de klimaatkrisis yn de njoggende Rede fan Fryslân – 3 oktober 2019

(02-10) Gerrit Hiemstra, de waarman en meteorolooch dy’t moarn yn de Steateseal yn it Provinsjehûs yn Ljouwert de njoggende Rede fan Fryslân hâldt, is derfan oertsjûge dat it klimaat feroaret yn in ferûntrêstigjend hurd tempo, mei navenant alle gefolgen. Foar en nei de Rede lês ik in tal gedichten, ûnder mear it gedicht ‘It sonken Waad’.

Ek al wurdt de feroaring gauris ûntkend troch alderhande, faak rjochts-populistyske groepen, wittenskiplik ûndersyk bewiist it tsjinoerstelde. Yn de Rede fan Fryslân komt Gerrit Hiemstra as wittenskipper wiidweidich op ‘e tekst oer de gefolgen fan de klimaatkrisis.

Ien derfan is it omheech kommen fan de seespegel. It iis op Antarktika raant hurder fuort as foarsein. It grutste, meast prekêre nijs kaam ferline wike fan it IPCC, it wittenskiplik panel fan de Feriene Naasjes dat seit dat, en ik sitearje NRC fan ferline wike 25 septimber “voor het eerst duidelijk [is] dat er een serieuze kans is dat de stijging van de zeespiegel in 2100 ook veel meer kan zijn. Dan praat je voor Nederland over noodzakelijke aanpassingen die je niet zomaar hebt uitgevoerd.”

By in oanwinnende útstjit fan broeikasgassen, yn it bysûnder fan CO2 tinkt it IPCC dat “op langere termijn, in het jaar 2300, de stijging op circa 4 meter uitkomt. De stijging blijft alleen onder de 1 meter als de uitstoot van broeikasgassen drastisch wordt verlaagd en opwarming zich beperkt tot 2 graden Celsius ten opzichte van de pre-industriële tijd. Een maximale opwarming van 2 graden is ook het uitgangspunt van het klimaatakkoord van Parijs uit 2015.”

Wilens wurdt oeral yn de wrâld demonstrearre, mei de dapppere, mar troch har tsjinstanners drok demonisearre Greta Thunberg foarop. Ien fan de grutte fragen by de klimaatkrisis seit: wurket it delsetten fan alderlei horrorsenario’s, hoe wittenskiplik dy ek ûnderboud wêze meie, fataal ferlamjend of is it krekt dêrtroch dat net allinne in minderjen fan de útstjit fan broeikasgassen écht needsaak wurdt, mar ek it feroarjen fan eigen hanneljen?

Sis it mar. Moarn by de Rede fan Fryslân, dêr’t ik in tal gedichten foardraach, sil waarman Gerrit Hiemstra sûnder mis witte litte dat it, sa’t er dat koartby foar Omrop Fryslan sei, no wier tiid is om keuzes te meitsjen.

Eeltsje Hettinga, dichter fan Fryslân, 2 oktober

Sjoch ek: ‘Het verdronken Wad’ / The drowned flats’

IT SONKEN WAAD

foar Theunis Piersma

Fannacht seach ik it sonken Waad.
Unrêst besprong de doarpen.
Toppen fan beammen lieten
bline ûnderwetterklokken hearre.

Señor De Robles stie it wetter
oan ’e lippen. Diken brieken
lyk fammefluezen. In lân waard wei
yn heger klimmende seeën.

Eilannen op drift skommelen
dronken oer Holwert hinne, rûnen
djipper ferdronkene streken yn.
Fannacht seach ik it sonken Waad.

En troch souders en tuorren dreaune,
fan alle grûnen los, de deaden
heech op ’e weagen, donker en
swart as it oersop fan de weareld.

’t Is ienentweintichhûndert-
ienentweintich. By it tabernakel
fan tij en tiid tsjoent immen
himsels werom nei in lange,

hite simmer mei eilannen, tillend
boppe sânplaten dêr’t kloften
fûgels Afrika, Afrika krite.
Fannacht seach ik it sonken Waad.

©Eeltsje Hettinga, dichter fan Fryslan

THE DROWNED FLATS

for Theunis Piersma

Last night I saw the mudflats drowned.
Restlessness took hold of the towns
and villages. The underwater bells
tolled in the tops of the trees.

The Stone Man was up to his neck.
Dikes washed away, ripped
open like a summer frock. A country
disappeared in rising seas.

Drifting islands rolled drunkenly
past Holwerd, further and further
into the inundated landscape.
Last night I saw the mudflats drowned.

And floating in attics and towers,
uprooted like trees, the dead
rose on waves as dark
and gloomy as primordial soup.

It is the year twenty-one
twenty-one. At the tabernacle
of time and tide a magician
turns the clock back to a long,

hot summer with islands, raised up
from sandbanks where flocks
of birds cry Africa, Africa.
Last night I saw the mudflats drowned.

HET VERDRONKEN WAD

Voor Theunis Piersma

Vannacht zag ik het verdronken Wad
Onrust besprong de dorpen.
Onderwaterklokken klonken op
in de toppen van de bomen.

Het water stond señor De Robles
aan de lippen. Dijken vielen,
gescheurd als vliezen. Een land
verdween in klimmende zeeën.

Eilanden op drift schommelden
dronken Holwert voorbij, steeds
dieper de ondergelopen oorden in.
Vannacht zag ik het verdronken Wad.

En door zolders en torens dreven,
ontworteld als bomen, de doden
hoog op de golven, donker en
zwart als de oersoep van de wereld.

Het is eenentwintighonderd-
eenentwintig. Bij het tabernakel
van tijd en tij tovert iemand
zichzelf terug naar een lange,

hete zomer met eilanden, verheven
boven zandplaten waar zwermen
vogels Afrika, Afrika krijsen.
Vannacht zag ik het verdronken Wad.

.
.