Louis Paul Boon: ‘Ik ben altijd een beetje schilder geweest.’ III
(Okt. 2017) “HET BOEK OVER DE KAPELLEKENSBAAN dat het boek is over de kinderjaren van ondineke, die geboren werd in tjaar 1800-en-zoveel… en die verliefd werd op meneer achilles derenancourt, directeur van de garenfabriek de filature, maar die op het laatste van het boek trouwen zal met het zielige oscarke… over haar broer valeer-traleer, met zijn monsterhoofd dat van hier naar daar door het leven waggelt, en over meneerke brys die zonder dat hij het wist een der 1ste socialisten was…”
Sa begjint De Kapellekensbaan, de grutte klassike roman fan Louis Paul Boon. Wat in boek, wat in driuw, wat in gong. Dy faasje sit him foar in net lyts part yn de styl: it libbene taalgebrûk, de lange meänderjende, moai ritmysk ferrinnende sinnen en yn de sprektaal mei de trije puntsjes à la dy fan Céline yn Reis naar het einde van de nacht (1932). Ja, ja, it is in bûnte, útsinnige optocht fan taal, dy sa wûnderlik fjurrige Kapellekensbaan.
..
De like fertroulike as rauwe omgongstaal wurdt gauris ôfwiksele mei tal fan djip lyryske passaazjes. Dyselde taal is faak ekstra kleur meijûn troch de wize wêrop’t Boon, moai eigensinnich, in persoanlike slinger jout oan it Flaamsk dat er yn de roman bemjukse hat. Lykas lit er him ek sjen as in master fan fermaak as er mei moedwillige ferskriuwings komt lykas ‘mossieu colson van tminnesterie’.
De humor en spot – Boon makket gauris gebrûk fan de hyperboal, de bytiden oant yn it absurde trochfierde oerdriuwing – meitsje it op ’en nij lêzen fan De Kapellekensbaan safolle jier letter noch altiten ta in machtich grut plezier. Wille.
Boon slút oan by it fantastyske en groteske fan Bosch, Breughel, Goya of James Ensor. It wurk fan Ensor, it grutte Belgyske skildersmirakel, figurearret ûnder oaren yn it moai rauwe haadstik ‘Geschiedenis van Jeannine, de voorlopige’ (s. 97) dat ik hjir nei it Frysk oerbrocht haw.
kamera
Sa’t men yn de lyryske fragminten de dichter yn Boon weromlêst, sa werkent men yn de pakkende plastyk fan de roman de skilder yn Boon, om mar net te sizzen de filmer. Yn in fraachpetear mei Luc Decorte sei de skriuwer dêroer:
“Ik ben altijd een beetje schilder geweest en ik ben dat nog. Ik bekijk alles plastisch. Als de film in ons land iets meer betekende, zouden ze ontdekt hebben – het is niet om op mezelf te pochen, hoor – dat er zeer veel filmische elementen in mijn boek steken. En Vergeten straat bijvoorbeeld is gemaakt kijkend door het objectief van een camera. Wat ik daarin beschreven heb, kunt ge zo verfilmen, ge moet maar een camera nemen. (…) Ook in De Kapellekensbaan zitten camerainstellingen.”
Ik haw it yn my omgean litten en set (grutte parten fan) de roman nei it Frysk oer, mar it fiksen fan sa’n monsterklus, dat nimt frachten tiid, om it oer de nedige annotaasje mar net te hawwen, want de aktualiteiten fan doe, bygelyks de yntriizjes yn de kommunistyske partij of de aberraasjes en misstannen yn de Kongo, destiids noch in Belgyske koloanje, dy kinne hjoed-de-dei eins net mear sûnder oantekening of taljochting. Boppedat, sok oersetterswurk berikt nei alle gedachten net mear as oardel man / frou en in hynstekop…
Neist de ‘De dood van mijn zuster Jeanneke’ haw ik hjir de skriuwer syn yntroduksje op de De Kapellekensbaan oerset, it eerste haadstik en fierdersoan it al neamde haadstik ‘Geschiedenis van Jeannine’.
.
IT BOEK OER DE KAPELLEKENSBAAN
dat it boek is oer de bernetiid fan ondineke, dy’t berne waard yn ’t jier 1800-en-safolle… en dy’t ferlyfd waard op mynhear achilles derenancourt, direkteur fan it jernfabryk de filature, mar dy’t oan ‘e ein fan it boek trouwe sil mei de begrutlike oscarke… oer har broer valeer-traleer, mei syn mismakke holle dy’t fan hot nei her troch it libben waggelet, en oer mynhearke brys dy’t sûnder dat er it wist ien fan de 1ste sosjalisten wie… oer har heit vapeur, dy’t mei syn goddeleaze masine de wrâld rêde woe, en oer al dy wat my tafallich yn it sin falt, mar dat yn grutte linen de drege OPGONG FAN IT SOSJALISME úttekenje wol, en de ûndergong fan de boargerij dy’t 2 oarloggen op ’e kop krige en yninoar sakke. Mar dêrtusken en dêrnjonken is it ek in boek dat him gâns letter ôfspilet, yn ús nijmoadrige hjoed: wylst ondineke yn ’t jier 1800-en-safolle libbet, libbet mossieu colson fan ’t minnestearje, johan janssens de deiblêdskriuwer, tippetotje de skilderes, mtr. mots en pr. dr. spothuyzen – en josels, boontje – yn de tiid fan no, op siik nei de wearden dy’t wier fan belang binne, op siik nei dat wat de DELGONG FAN IT SOSJALISME tsjinkeare kin. Mar… mei de himel ús bewarje, mocht it net mear wêze as dat: it is in dobbe, in see, in gaos: it is it boek fan al wat der op de kapellekensbaan te hearren en te sjen falt, fan ’t jier 1800-en-safolle oant en mei de dei fan hjoed.
Louis Paul Boon, De kapellekensbaan, De Arbeiderspers, Amsterdam 1969, s. 5.
.
HJIR BEGJINT IT 1STE HAADSTIK: MAITIID TE TER-MUREN
OER ALLES IN GRUT KRUS
Jo sjogge út iepen souderfinster wei hoe’t de nimmensbosk read ferve wurdt troch de toaljende sinne, en jo hearre hoe’t it mismoedige skiep fan mossieu colson fan ’t minnestearje noch in lêste kear bletteret eardat it achter de kriezende stâldoar weiwurdt: en dan skowe jo jo pompieren oan ’e kant en stappe by de trep del, krekt op it stuit dat de kantike skoalmaster de doar iepentriuwt en tegearre mei syn kreaze frou lucette wat fan dy lette reade sinne ynlit. En al kantyk skoalmasterachtich de holle skodzjend hearre jo him sizzen:
sa’t it my foarkomt hawwe jo dêr boppe op jo souder, al hingjend en bûgjend oer jo papieren om de wrâld fan hjoed-de-dei te beskriuwen, wylst ik dy’t al net withoefolle boeken misferstien haw, wit dat alles wat der te sizzen is al sein west hat, ik praat noch net ienris fan de prediker, fan de faustmakker of de waansinnige hamletspiler… nee, fal my net yn ’e rede, want dêr kin ik min oer, mar sille jo dêr op jo souder grutter wiisheid garje as laotse, of kinne jo surrealistysk-eroatysk-debiler dwaan as de sangen fan maldoror dat dogge? sille jo de minsklike djipten en hichten djipper en heger trochsjen as yn de demoanen fan de bruorren karamazof, sille jo de tiid bûten tiid en romte lilker hjitfolgje as proust, of sille jo it libben binnen de tiid en romte dôfhûdiger straffe as yn de voyage au bout de la nuit?, witte jo de minske-yn-in-brike-maatskippij dy’t it spoar bjuster is better yn syn krekte ferhâlding fan libben en tinkend dier te setten as de minner fan lady chatterley? witte jo nochterder as lenin, naturalistysker as zola, breedsprakiger as de bibel mei de wurden om te springen? is it mooglik en wês plechtsteatliker en net minder ûnfeilber as de paus fan rome, yn alle meark-eftigens ûnseedliker as tûzen-en-1-nacht, himelsker as de neifolging fan-kristus, slûchslimmer en fynfielender, as de reinaert fan willem-dy’t-madok-makke, tragysk-boersker as de isengrinus fan nivardus? en kinne jo moderner-skurftiger en mear ûnleauwich wêze as de tropic-of-capricorn?, of romantysk-miserabilistysker as de voorstad-groeit?
..En as jo hearre dat de kantike skoalmaster swijt, sjend hoe’t er him de lippen tsjininoar prest, sizze jo him: it is mooglik dat it ûnmooglik is om wat nijers en krekters te sizzen, mar op al it skreaune set him it stof fan de tiden del, en ik haw dêrom betocht dat it goed is en lûk om de 10 jier in krús oer al dy âlde dingen om de wrâld fan hjoed-de-dei op ‘e nij mei oare wurden te sizzen.
Louis Paul Boon, De kapellekensbaan, De Arbeiderspers, Amsterdam 1969, s.9.
.
Sjoch ek: Louis Paul Boon yn it sok fan Breughel en Bosch
Sjoch ek: Abnormaliteiten fan Boontje – yn it sok fan Breughel en Bosch