Ljouwert Unesco City of Literature – Op wei nei 2028
(04-03) Ljouwert makket gading om de titel Unesco City of Literature. De Fryske literatuer soe der geweldich fan profitearje kinne. De fraach is oft dyselde literatuer genôch basis en ynfrastruktuer hat foar it ynheljen fan sa’n titel. Op wei nei 2018, mar sûnder herfoarming fan ‘it fjild’ giet it net.
Dat wie ien fan de ûnderwerpen yn it lange gesprek dat ik healwei jannewaris hie mei Sjoerd Bootsma, artistyk direkteur fan LF2028.
Hy wie krekt werom fan in reis nei Edinburgh, de stêd dy’t op grûn fan it Unesco-predikaat diel útmakket fan in ynternasjonaal netwurk fan stêden dêr’t it útwikseljen fan literatuer yn al syn foarmen sintraal yn stiet.
Blokhúspoartegesprek
It stribjen om foar Ljouwert it Unesco predikaat yn te heljen, is sûnder mis de muoite wurdich. Dêr wiene wy it gau oer iens.
Ek by it ûnderwerp oer it ynbêdzjen fan literatuer binnen ferskillende dissiplines, in wize fan wurkjen sa’t ik dy de lêste jierrensels tapast haw yn ferskillende koöps mei filmers en byldzjende keunstners, sieten wy op deselde golflingte.
Wol de Fryske literatuer wat wurde en wêze, dan leit in prioriteit by in wurkjen oer de grinzen hinne, sawol geografysk as ynterdissiplinêr.
St. Louis Blues
Yn it Blokhúspoartepetear kaam in lawine oan ideeën en ynhâldlike suggestjes los. Myn pleit dêrby? Jou de kulturele en literêre diversiteit safolle mooglik syn gerak.
Konkreet, helje bygelyks belangrike hjoeddeiske dichters en skriuwers as Dean Bowen, Radna Fabias of Frank Keizer nei Fryslân, lit har workshops jaan, tegearre mei Fryske skriuwers, set mei in boekhannel as Van der Velde of mei de Dbieb in tal jûnen op priemmen, dêr’t in literêr tydskrift as Samplekanon yn sintraal steld wurdt, etc.
Begeistere stapte ik middeis let it kafee fan de Blokhúspoarte út. De St. Louis Blues fluitsjend, sette ik optein nei hûs.
Underweis betocht ik my dat by it rychje oan ideeën dat ik op tafel lein hie ek in ‘writer in residence’-plak hearde, mei dêrnjonken in ynternasjonaal fertalerslaboratorium, ûnder te bringen by de Folkshegeskoalle op Skylge bygelyks.
fisitekaartsjes
Net lang nei it Blokhúspoartegesprek sonk my de moed yn de skuon. De poëzywike fan 31 jannewaris oant 6 febrewaris wie yn oantocht.
Yn tsjinstelling ta in macht oan aktiviteiten fan it CPNB (Stichting Collectieve Propaganda Nederlandse Boek) bleau it yn Fryslân fierhinne stil.
It tydskrift Ensafh. kaam mei har jierlikse gedichtejûn. Fan de kant fan Afûk, dy’t de promoasje fan it Fryske proaza en de Fryske poëzy op ‘e noed hat, lykwols gjin inkeld lûd. Niente.
Sels woe ik as DfF myn bydrage oan de poëzywike dwaan mei it útskriuwen fan in oersetwedstriid. Wa leveret de bêste fertaling fan it gedicht ‘De redens fan it wurd’? De wedstriid sels rint wilens as in tyt.
De útslach derfan falt yn de lêste wike fan de Fryske Boekemoanne, in moanne dêr’t de Fryske literatuer, yn it bysûnder de Fryske proazaskriuwers – ja meartal – net of amper in poadium yn krigen hawwe.
Sa’n soarte fan ynstitúsjonele hâlding foaroer de Fryske literatuer is bepaald net it bêste fisitekaartsje en kom foar in Unesco-titel yn oanmerking, om it mar net te hawwen oer it gebrek oan literêre en kulturele diversiteit fanwegen it iensidige en totaal wite karakter fan de Boekemoanne.
.Dêr stiet foaroer dat Lân fan Taal (LfT) ferline jier reedlik suksesfol west hat, al moat steld dat de Fryske literatuer dêryn oan de krapperein kaam. Organisatoarysk hie LfT har saakjes lang net altyd like goed op oarder.
herfoarming
Ien fan de fragen seit oft Fryslân kwalitatyf genôch literêre ynfrastruktuer hat om de titel Unesco City of Literature yn ’e wacht te slepen?
Net allinne de basis is te smel – dus de produksje fan primêre en sekundêre literatuer – ek it funksjonearjen fan taal- en literatuerynstellingen lykas de Afûk hâldt net oer.
De Afûk is in sletten, net werklik transparant bolwurk. It ken te min trochstreaming. Boppedat sitte guont binnen de ynstelling op safolle stuoltsjes dat de skyn fan it ferstringeljen fan belangen amper is wei te nimmen.
Om koart te kriemen, wol in predikaat as dat fan de Unesco suksesfol wêze, dan is in herfoarming fan de Fryske taal- en literatuerynstellingen essinsjeel. Dat ferget in djipgeande evaluaasje.
brutaal
Tinkend oan de ambysje fan Ljouwert om de literatuer te ynternasjonalisearjen skeat my juster it Blokhúspoarte-oerlis wer yn it sin.
De Afûk is in sletten, net werklik transparant bolwurk. It ken te min trochstreaming. Boppedat sitte guont binnen de ynstelling op safolle stuoltsjes dat de skyn fan it ferstringeljen fan belangen amper is wei te nimmen.
Dêryn kaam ek it idee nei foaren om by it muzyk- en litereratuerfestival Explore the North omtinken te jaan oan it wurk fan de grutte Surinaamske dichter Michaël Slory (1939-2018), soks ek mei it each op eardere literêr-histoaryske bannen tusken Fryslân en Suriname.
It oerlis sels hie by alle entûsjasme op in stuit in moai soarte ûndogenskens yn. Wat soe it net fantastysk wêze om yn it ramt fan in tribút oan Slory, hiel brutaal, ek Mitchell Esajas, antropolooch, foarsitter fan de New Urban Collective en Slory-leafhawwer, út te noegjen?
ferbylding en smoel
Literatuer heart bytiden, ek yn syn programmearring, brutaal te wêzen, anargistysk à la Karawane. Sûnder festivals, ynstellingen en tydskriften mei ferbylding en smoel is Ljouwert-Fryslân it predikaat ‘Unesco City of Literature’ net wurdich.
Eeltsje Hettinga, dichter fan Fryslân
.
